En zahmetli kazılarla yeraltındakileri çıkarıp bedenin uzuvlarında teşhir edilme durumuna gelene kadarki süreçleri anlama ve anlatmaya eleştiri denir.
Yer altındaki saklı suları yeryüzüne çıkarma uğraşıyla ömrünü geçirene eleştirmen.
Mahkemedeki en basit dosyadan en muğlak dosyaya kadar gün yüzüne çıkarılması gereken yargıları doğru anlama ve görme işini gerçekleştirme eylemlerine eleştiri denir.
Her şey hakkında fikir beyan etmeyen, konuşması hikmet susması tefekkür olan konuştuğu zamanda karşısındakini ikna etmekten çok kendini anlamaya çalışan kişiye eleştirmen.
Vücudun herhangi bir yerine yerleşmiş bir hastalığı, mikro alemden görünür aleme kadarki habis urları tespit edip tedavi etme işine eleştiri denir.
Derdini söyleyenin biçimine aldanmadan söylediğinin içeriği üzerinde anlama uğraşı veren kişiye eleştirmen.
En sıradan yapıdan tutun en estetik yapıya kadarki bileşenlerin gerçekliklerini ve birleşme noktalarını anlama ve algılama işine eleştiri denir.
Karşıdakini her daim kendinden üstün gören onu dinleyen az konuşan çok kulak verene eleştirmen.
Evin içindeki her türlü halleri bilgece ve bilgilice çözmeye, yaklaşım farkı getirerek evin çatısını daha sağlam bir yapıya oturtma işine eleştiri denir.
Ne çok kazandığının havasını atma yerine nasıl harcaması gerektiğini anlayana eleştirmen.
Görgülü ve bilgili olup tedavi etmeye, bilgili ve görgüsüz olup teşhis etmeye, görgüsüz ve bilgisiz olup kangren etmeye eleştiri denir.
Daima iyilik yapan ve iyiyi düşünen, kötülüğe karşı iyi tavır sergileyen, kötülüğü teşhir etmeyen iyiliği de başa kalkmayana eleştirmen.
Hasılıkelam ne mübahesedir ne muhakeme. Ne münakaşadır ne muaheze. Ne takrizdir ne de intikad. Hele kritik hiç değil.
İnsanın haddini bilmesidir eleştiri.
Haddini bildikçe kendine gelmesidir.
Kendine geldikçe susmasıdır.
Sustukça bir ömür yaptıklarından sorumlu olduğu kadar yapmadıklarının da esiri olduğunu bilip ne konuşması gerektiğini anlayana kadar konuşmamasıdır.
Mehmet Emin Uludağ